بئينيميز و ايکينيجي دیل

(اوشاقلارین و یاشلیلارین نئجه دیل اؤیره نمه لری حاقدا)

قایناق: Discover (October 1997)

اينسان ووجودونون ان سيرلي و کومپلئکس اورگاني اولان بئينين هرگون يئني بير فونکسييونو اورتايا چيخماسينا رغمن، هله ده مؤحتشم بيلينمزليگیني سوردورمکده دیر.

بئيين و اؤیرَنمه ايله ايلگيلي ان سون آراشديرمالارا گؤره چوجوقلار و يئتيشکينلر، دیل اؤیرَنيرکن، بئينين (Broca) بؤلگه سي نين فرقلي قيسملريني قوللانيرلار. کارل کيم(Karl Kim)، 10 ايل اؤنجه دَليقانليليق چاغيندايکن کوره اؤلکه سیندن آمئریکا بيرلشيک دؤولتلرینه کؤچ ائتديگي زامان، چتین گونلر کئچيرميش و بو ان زور گونلرينده اينگيليزجه اؤیرَنميشدی. بوگون اینگيلیسجه نی آخيجي بير شکيلده قونوشماقدادير. او، بئينين ايکينجي بير دیله نئجه اويوم ساغلاديغيني سون زامانلاردا الینه کئچن بير فورصتله آنلاتميشدي.

کارل کيم، نؤرولوق(عصب شناس) Joy Hirsch- ین نیويورکدا، “Memorial Sloan-Kettering Cancer Center”"داکی آزمایشگاهیندا یوکسک لیسانس اؤیرَنجیسیدیر. کيم و هيرش، سون چاليشمالارلا، چوجوقلارين و يئتيشکينلرين، ايکينجي بير دیل اؤیرَنيمينده بئيينلرينین عیني بؤلوملريني قوللانماديغيني تثبيت ائتديلر.

ايکي دیل دانیشا بيلن اينسانلاري ايکي گروپ آلتيندا توپلايان بو آراشديرماچيلار، دئنئيه (ایمتحانا) تابع توتدوقلاري اينسانلار اوزَرينده مانيئتيک (مغناطیسله ایلگیلی) رئزونانس (عینی نقطه دن، عینی سورعتله دوزَنلی شکیلده کئچن جیسمین حرکتینین سوره کلی اولاراق آرتماسی) آلتيني قوللانديلار. گروپلاردان بيري، ايکينجي بير دیلی چوجوقکن اؤیرَنَنلردن، ديگري ايسه، کارل کيم کيمي، ايکينجي دیللرینی سونرادان اؤیرَنَنلردن تشکيل ائديلميشدي. کيم و هيرش بئينين هانسي قيسملري نين داها چوخ قانا ائحتيياج دويدوغونو و بو سببله داها آکتيو اولدوقلاريني، اوزَرينده چاليشديقلاري اينسانلاري MRI تاراييجيسينا يئرلشديرديکدن سونرا آنلاديلار کی: هر ايکي گروپداکي اينسانلارا،دونَن نه ائتدیکلری حاققيندا دوشونملري اوچون سورولار سورولدو. سورولار اؤنجه بو اينسانلارين بيلديکلري بيرينجي ديلده (يعني آناديللرينده) داها سونرا ايسه ديگر ديلده سورولدو. (دئنئيه آلينانلار مانيئتيک رئزونانس گؤرونتوسونون پوزولماسينا يول آچابيلجه یی اوچون باشقالاري طرفيندن دويولا بيله جک بير شکيلده دانیشمادیلار.)

آراشدیرما نتيجه سينده کيم و هيرش، بئيينده اؤزَللشميش ايکي ديل مرکزي بولدولار. بونلاردان بيري قونوشماني ايداره ائتديگينه اينانيلان بئينين سول فرونتالfrontal (آلين) قيسمينده بولونان "Broca"‘ بؤلگه سي، ديگري ايسه ديلين ايفاده ائتديگي معناني آنلاماميزي ساغلايان بئينين occipital (آرخا) قيسمينده بولونان "Wernicke" بؤلگه سي ايدي. کيم و هيرش، هر ايکي گروپ اينسانلارين دا هانسي ديلي دانیشدیقلارینین اؤنَمي اولماقسيزين "Wernicke" بؤلگه سي نين عيني يئرلريني قوللانديقلاريني بولدولار. بونا قارشين "Broca" بؤلگه سي نين ایستیفاده سی ايسه، " Wernicke" بؤلگه سيندن فرقلي ايدي. چوجوقکن ايکينجي بير دیل اؤیرَنَنلر هر ايکي دیل اوچون ده، يعني هم آناديللري و هم ده اؤیرَنديکلري ايکينجي دیل اوچون " Broca" بؤلگه سينده عيني يئري ایستیفاده ائتمکده دیرلر. فقط ايکينجي بير دیلی سونرادان اؤیرَنَنلر، اؤیرَنديکلري بو ايکينجي دیللری اوچون "Broca" بؤلگه سينده فرقلي بير يئري ایستیفاده ائدیردیلر. يعني آراشديرمايا گؤره چوجوقکن اؤیرَنيلن ايکينجي بير دیل، چوجوغون آناديليله بيرليکده بئيينده کي عيني مرکزدن يؤنَتيلديگي اوچون، آغيلدا داها آکتيو بير شکيلده قالماقدايدي.

"گليشمه سورَجي آرتديقجا ديل اؤیرَنيمي و ايله تيشيمي چتینلشمَکده دیر." هيرش بو فرقي نئجه آچيقلاییر؟

هیرش بو مؤوضوعدا، " بئينين عيني بؤلگه سينده بولونان ديللرين، ديل ياپيلاري(ساختارلاری) و سسلرينين بيربيرينه کئچمه سي، يعني قاريشماسي مومکوندور." دئيير. ايکينجي بير دیلین سونرادان اؤیرَنيلمه سي دوروموندا ايسه آناديلين ايله تيشيم(ایرتیباط) باغلاري تاماملانميش اولدوغوندان، يئني بير ديلين ايداره سي، يئني سسلر و ديل ياپيلاري ايله، بئينين فرقلي بير بؤلگه سينده اساسلانماقدادیر.

ايکينجي بير ائحتيمال ايسه؛ يئتيشکينکن اؤیرُنيلن بير دیلین، چوجوقکن چوخ داها فرقلي بير شکيلده اؤیرَنيلمه سیدیر. هیرش بو مؤوضودا، بير چوجوغون ديل اؤیرَنمه سي تعقیب ائديليرسه بونون، داها چوخ دوخونما(لامسه) دويوسويلا آنلاشیلا بيلن، داها چوخ ائشیتمه ايله علاقه لی و داها چوخ گؤرمه يه دايالي اولدوغو دولاييسييلا بئينه يوکلنن بيلگيلرين ده فرقلي اولاجاغي تثبيتيني ائتمکده و بونون دا بير ليسه(دبیرستان) صينيفينده (کلاسیندا) اوتوراراق ديل اؤیرَنمکدن چوخ فرقلي اولاجاغيني سؤیله مکده دیر.

ايرَلیده، يئددي- سکگيز دیلی راحاتليقلا دانیشا بيلن اينسانلارين بئيينلري اوزَرينده ائدیله جک آزمایشلر، بئينيميزين ياپيسي و ایمکانلاری حاقدا داها چوخ اؤیرَنه جَيميز شئيين اولدوغونو گؤسترَجَکدير.