همکاران گرامی،

با سلام و عرض احترام،

     سررسیدن سال میلادی ۲۰۲۲ را که توسط سازمان ملل، «سال علوم پایه برای توسعه پایدار» نامگذاری شده است، خدمت شما تبریک عرض می کنم. در پژوهشکده فیزیک،  هر سال، سال علوم بنیادی و همه روز، روز علوم بنیادی است. تفاوت امسال با سال های گذشته در این خواهد بود که بیش از قبل برای مصاحبه یا مقاله نویسی در رسانه های ترویج علم دعوت خواهیم شد. همچنین بیش از گذشته با سئوالات علاقه مندان علم در جامعه که از طریق برنامه های ترویجی به مباحث علمی علاقه مند می شوند، رو به رو خواهیم گشت.

      ترویج علم، علاوه بر تسلط بر مباحث علمی،  نیاز به آشنایی با ظرایف فرهنگی، اجتماعی و  روانشناسی دارد. پژوهشگران علوم پایه لزوما به این ظرایف آگاهی ندارند.  اگر ترویج دانش، به شیوه اصولی و با آگاهی به این ظرایف صورت نگیرد، مشکلات عدیده ای به دنبال خواهد داشت. برای آشنایی با  بخشی از این ظرایف، سخنرانی و نشستی در چهارم بهمن ۱۴۰۰ در ساعت ۹ تا ۱۱ صبح، در فضای مجازی ترتیب خواهیم داد. از همگان دعوت می شود که در این برنامه شرکت نمایند.

سخنران اصلی این برنامه خانم دکتر سیما قاسمی، فعال و پژوهشگر عرصه ترویج علم، هستند. سپس، این جانب نکاتی در این زمینه مطرح خواهم ساخت. بخش پایانی برنامه به سئوالات و نظرات شرکت کنندگان اختصاص خواهد یافت.   توجه داشته باشید که هدف این برنامه ترویج علم نیست بلکه بحث در مورد رویکردهای مختلف در ترویج علم و چالش های آن هست.

عکس روی پوستر (دست کم) چهار نکته دارد. در صحبت هایم به این چهار نکته نیز اشاره خواهم کرد و توضیح خواهم داد که چرا چنین عکسی برای پوستر این برنامه انتخاب شده است.

لینک شرکت در برنامه عبارت است از

https://www.skyroom.online/ch/schoolofphysics/physicsseminar

لازم به ذکر است که این برنامه، دومین برنامه از این سری برنامه هاست. در سال ۹۷، این جانب نکاتی در مورد ترویج علم،  با عنوان «ترویج علم، تفاوت های تمدنی، جنسیتی، زبانی از منظر یک پژوهشگر دانش های بنیادی» عرض کرده بودم که می توانید آن را در لینک زیر دانلود کنید:

https://www.aparat.com/v/F09Qr/

 در اواخر پاییز ۱۴۰۱، قصد داریم برنامه سومی در مورد ترویج علم ترتیب دهیم. تا آن زمان احتمالا افراد بسیاری درجامعه، از پیر و جوان، در سایه برنامه های ترویجی سال ۲۰۲۲ به دانش های بنیادی علاقه مند خواهند شد. هدف برنامه سوم، حفظ و بسط این علاقه عمومی خواهد بود.  راهکارهایی می اندیشیم تا نوجوانی که با مشاهده زیبایی برنامه های ترویجی، پژوهش در علوم بنیادی را به عنوان راه و حرفه زندگی برگزیده، با رو به رو شدن با سختی های کارپژوهشی سرخورده نگردد. بحث می کنیم که چگونه می توان به کسانی که به  تازگی قدم در راه پژوهش  حرفه ای گذاشته اند نشان داد که برای کسی که برفرمالیزم  فیزیک تسلط دارد،  هیجان و زیبایی پژوهش -با وجود همه سختی هایش- از زیبایی  و هیجان برنامه های ترویجی فیزیک نیز بیشتر است. گمان می برم تا آن موقع، با خیل عظیم کسانی رو به رو خواهیم شد که به خاطر شیوه های نادرست ترویج علم، به تصورات نادرست و گاه مخرب در مورد علوم رسیده اند. در برنامه سوم برای این معضل نیز چاره اندیشی می کنیم.

به امید دیدار در برنامه روز چهارم بهمن ۱۴۰۰،

با احترام،

یاسمن فرزان

برگزار کننده

زمان برنامه: دوشنبه، ۴ بهمن ۱۴۰۰، ساعت ۹ تا ۱۱ 

سخنران مدعو:

 دکترسیما قاسمی

عنوان سخنرانی اصلی:

 حرکت بر لبه‌ی شیروانی:  تجربه‌ای از تلاش برای ارتباط علم با جامعه

چکیده سخنرانی:

انرژی مثبت، انرژی منفی، مغناطیس، عالم‌های موازی، نسبیت، تشعشع، عدم قطعیت، این‌همه مفهوم علمی در باورهای جدید مردم چه می‌کند؟ آیا ما فیزیک را ترویج کرده‌ایم؟ آیا اصولاً باید فیزیک را ترویج کنیم؟ آیا ترویج فیزیک با ترویج پزشکی، شیمی، زیست‌شناسی و دیگر شاخه‌های علم تفاوت دارد؟ اصلاً هدف از ترویج علم چیست؟ انتقال دانش یا ایجاد علاقه و هیجان نسبت به علم یا یادگیری علم یا ارتباط با علم و روش علمی؟ مخاطب ترویج علم کیست؟ شناخت فرهنگ و تجربه‌های پیشینی او چه نقشی در شکل ارتباط او با علم دارد؟ اینها سوال‌هایی است که در مسیر ارتباط علم با جامعه پیش می‌آید. در این سمینار سعی می‌کنم بر اساس تجربه‌های کارهای ترویجی‌ام به این پرسش‌ها بپردازم و نشان بدهم که روش یکتایی برای پاسخ به آنها نمی‌توان ارائه کرد. بر خلاف پدیده‌های علمی که جهانی‌اند، ترویج علم روشی جهانی ندارد و وابسته به شرایط فرهنگی و اجتماعی هر جامعه است.

سخنران دوم:

یاسمن فرزان

عنوان:  علوم  پایه و فانتزی های مردمی با گذشته ای با شکوه

چکیده:

ابتدا،  به چهار نکته مربوط به عکس پوستر اشاره می کنم. سپس نقبی می زنم به ذهنیت پدیدآورنده این اثر که به زعم این حقیر، گویای فانتزی های مردم این حوزه تمدنی است. آن گاه اشاره می کنم که چگونه فعالیت های  پژوهشی از نوعی که در پژوهشکده فیزیک انجام می گیرد، این گونه نیازهای  فکری مردمی را به شیوه ای درست (و نه انحرافی یا موقت) در دراز مدت پاسخ خواهد داد. سپس به برخی از مشابهات بین اصول ترویج علم با سایر آموزش های ترویجی می پردازم.  آن گاه به تفاوت ها میان نیاز جامعه ما به مقوله ترویج علم  و نیاز جوامع صنعتی و سرمایه داری اشاره می کنم و نشان می دهم که چگونه بی توجهی به این تفاوت ها از یک سو و نیز ترجمه های ضعیف از مقالات و یا ویدئوهای ترویجی  که در کشورهای سرمایه داری تولید می شوند، به  سوتفاهم ها و سردرگمی های گاه مخرب منجر می شوند.

 پوستر